برگ من خون را تصفیه مى کند.
آب برگ مرا براى مبارزه با سر درد به کار برید.
اگر خانم هاى باردار از آب برگ من بخورند، نوزادشان خوش آب و رنگ خواهد شد.
اثر من در امراض کبدى قطعى است .
جوشانده ى من زایمان را آسان مى کند..
کاسنى گر چه تلخ است از دوستان است .
و ساخارین با اینکه شیرین است ، از دشمنان است .
من کاسنى هستم - اعراب به من ((هندبا)) مى گویند، و در کتابهاى قدیم به اسامى انطوبیا - شکوریه - سرس - سیکوریا - هندبه - کسناج کونه یک - چیپوتیبایى - شکوریا - امیرون - آجى مارول - سریس - شریش و سکونا، یاد شده ام .
یکى از سنت هاى ایرانیان این است که در روز سیزده ى فروردین ، از شهر خارج شده و روز را در کنار سبزه به پایان مى رسانند و در گذشته چنین معمول بود که ناهار را همراه با کاهو نوعى کاسنى پرورش یافته بود یا برگ هاى نو رسته ى کاسنى که غالبا در کنار جوى ها و سبزه زارها مى روید، میل مى نمودند و به این ترتیب خون خود را پاک و کبد خود را زهکشى مى کردند. قسمت مورد استفاده من برگ تازه و ریشه ى خنک من است . ریشه ى من داراى مواد لعابدار - اینولین و قندهاى گوناگون است ، کمى تانن دارم و نیز داراى یک ماده ى دارویى و مقدار شوره هستم ، روى برگ هاى من تعداد زیادى عوامل زنده ى مفید، زندگانى مى نمایند، لذا شستن آن در شرع و طب قدیم منع شده است . و چون انواع بیابانى من آلودگى نداشته ، و در پرتوى آفتاب پرورش پیدا مى کنند، خوردن برگهاى تازه مرا مى توان ناشسته خورد. برگ من حرارت صفراوى را از بین مى برد. خون را تصفیه مى کند، و از فشار آن مى کاهد. مالیدن آب برگ من به تنهایى و یا با سرکه جهت سر درد مفید است ، ضماد کوبیده ى برگ من جهت درد چشم و ورم ملتحمه نافع است . مضمضه جوشانده ى برگ و بذر من جهت درد دندانهاى آسیا، سودبخش مى باشد، و غرغره آن با آب فلوس براى ورم گلو و دیفترى نافع است ، مخصوصا اگر همراه با آب گشنیز باشد. ضماد من با آرد جو بر روى سینه جهت تنگ نفس و تقویت قلب و تحلیل اورام تجویز شده است . من شهوت را زیاد مى کنم ، مادرانى که در موقع باردارى از برگ من بخورند، نوزادانشان خوش آبرنگ مى شوند بنا به فرموده ى امام ششم (ع ) خانواده هائیکه کاسنى مى خورند فرزند پسر بیش از دختر دارند. و چون از کار بیفتد، بیش از هزار مرض به سراغ انسان مى آید و از این روى امام هشتم (ع ) فرموده اند که کاسنى دواى هزار درد است . پزشکان قدیم و جدید هر دو اثر کاسنى را در امراض کبدى قطعى دانسته و در طب جدید ثابت شده است که کاسنى در نوسازى یاخته هاى کبدى نقش برجسته اى دارد. در ساختن کروموزومهاى نر و ماده ى نطفه نیز مى توان نقش کبد را نادیده گرفت .
ریشه من داراى اسانس و یک ماده ى صمغ و چند ماده مفید دارویى است . مقوى معده - تصفیه کننده خون - پیشاب آور - ملین و تب بر است . دم کرده ده در هزار برگ و 25 در هزار ریشه ى من براى درمان امراض بالا نافع است . شیوه ى تازه من 25 تا پنجاه گرم مصرف مى شود. شربت مرا به عنوان تقویت کننده کودکان تجویز مى کنند.
جوشانده من زایمان را آسان مى کند، و در هلند دو کیلو کاسنى را در ده لیتر آب مى جوشانند و آن را به گاوها در موقع فارغ شدن مى دهند تا زایمان آنها آسان شود. عجب آنکه گاوها در مواقع عادى از خوردن کاسنى و جوشانده ى آن خوددارى مى کنند، ولى هنگام زاییدن آن را با ولع زیاد مى نوشند. من انواع و اقسام زیاد دارم . بسیارى از انواع مرا پرورش داده ، و در سالاد به کار مى برند - کاهو پرک - کاسنى فرفرى - اسکارول از انواع شیرین و پرورش یافته ى من است .
کاسنى فرنگى ، یا آندیو
((آندیو)) که کشت آن به تازگى در ایران معمول شده ، یکى از انواع پرورش یافته ى من است که از اروپا به ایران آمده ، ولى در کتب قدیم به آن کاسنیه - تیفاف - منجوریون و هندبى مى گفتند. در موقع کشت بایستى برگ هاى آن را با خاک پوشاند تا از اثر تابش آفتاب سبز نشده و تلخ نشود - این گیاه مختصرى از خواص کاسنى را دارد.
کاسنى صحرایى
فارسى من - گل قاصد - خبرکش و خبرآور است ، در کتب قدیم به من ((طرحشقوق (( لقب داده اند - خاصیت تبرید من بیش از کاسنى است - اسهال را بند مى آورم و مقوى معده مى باشم ، و در همه احوال قوى تر از بستانى و انواع پرورش یافته مى باشم . درمان خوبى براى خون ریزى ریوى هستم . خوردن من کیسه صفرا و کبد و طحال را باز مى کند. و یرقان و استسقاء را شفا مى بخشد. مرا مظر ((سپرز)) مى دانند.
عروق را باز مى کند حرارت خون و عطش را تسکین مى دهد هیجان صفراوى را معالجه مى کند و التهاب معده را برطرف مى سازد از دوستان کبد و زهکش کلیه و مثانه بوده و آنها را از سنگ پاک مى کنم و هر قدر تلخ ‌تر باشم ، در امراض کبدى مؤ ثرتر مى باشم . براى مبتلایان به حصبه و آبله تجویز شده ، و آب گرم من با سکنجبین جهت تبهاى کهنه و ربع اثر نیکو دارد. برگ تازه و گل و تخم و ریشه ى من به تمامى براى تب هاى عفونى نافع است . مالیدن ضماد برگ و ریشه ى من همراه با روغن زیتون بر محل نیش ‍ عقرب و حشرات سمى باعث تسکین درد آنها است و خوردن برگ ریشه من پادزهر سموم شیمیایى مى باشد. ضماد آنها با آرد جو جهت درد مفاصل و نقرس و اورام گرم مفید است . مالیدن برگ من با سفیداب و سرکه در خنک کردن اثر آنى دارد. مقدار خوراک آب برگ من تا دویست گرم است و چون باعث تحریک سرفه مى شوم ، مرا براى سینه کمتر تجویز مى کنند.
ریشه ى کاسنى
در تحلیل و پاک کردن اخلاط اثر مفید دارم . زهکش مجارى غذا و بول داده ، جهت تصفیه ى خون و رفع ورم احشاء، استسقاء و درمان تب هاى کهنه و درد مفاصل و زیاد شدن شیر و ادرار سودمند مى باشم و در سایر افعال خواص من مانند برگ است مقدار خوراک من از گرد ساییده 5/3 گرم تا پنج گرم و جوشانده آن از پانزده گرم تا 45 گرم مى باشد.
تخم کاسنى
جهت سر درد و تنگ نفس و باز کردن کیسه صفرا و استسقاء و یرقان و تب هاى صفراوى سودمند مى باشم ، و جوشانده ى من با رازیانه جهت سموم مفید است و نیز براى ضعف گرده و طحال و بند آمدن خون ریزى سینه و تحریک اشتها مؤ ثر بوده و در سایر افعال همانند برگ مى باشم . مقدار خوراک من از 5 گرم تا پانزده گرم است . بد طعم و قى آور بوده ، و صاحب کتاب ((شفاءالاسقام (( در فصل طحال مرا مضر ((سپرز)) مى داند!